كشف آب در مريخ خوشبختي بزرگي است(گفتگوی جام جم با مایکل دريك)
تا حدي بله و تا حدودي هم نه. اين ماموريت و نتايجي كه براي بشريت به دنبال خواهد داشت، هماكنون به عنوان مهمترين مشغله ذهني من و صدها دانشمند و محقق مرتبط با طرح درآمده است. گرچه طي روزهاي اخير و به واسطه بروز مشكلاتي درخصوص كوره حرارتي مريخنشين و چگونگي انجام آزمايشهاي به رغم چسبندگي وراي تصوراتمان روي داده است، اما به دليل برنامهريزيهاي در سطح بالاي فنيكس و فرمانپذيري خوبي كه داشته است، لحظات دلهرهآور را فراموش كردهايم.
درباره مشكل كوره حرارتي فنيكس توضيح بيشتري دهيد.
ببينيد اين كوره حرارتي درحقيقت قلب مريخنشين فنيكس به حساب ميآيد، حداقل براي ما. نمونهبرداريهاي صورت گرفته چه از آب يا از خاك سطح اين سياره، در اين كوره مورد بررسي قرار ميگيرد، اما در يكي از مواردي كه بازوي رباتيكي در حال تخليه محموله حاوي نمونهها بود، نمونه خاك از بازو جدا نميشد. با اين حال از تكانش فنيكس براي اين جداسازي استفاده كرديم و صدالبته خوشبختانه هيچ گونه مشكل خاصي براي سيستمهاي الكترونيكي آن به وجود نيامده است.
آيا تا به اين مرحله، از پيشرفت و فرمانپذيري فنيكس رضايت كامل داشتهايد؟
موضوعي كه نبايد فراموش كرد نگاه ويژه بشر درخصوص اين سياره مرموز است. چرا هيچگاه بشر و چشم تيزبين آن به سيارات و ديگر اجرام آسماني تا اين حد كنجكاوانه خيره نشده است؟! در اين صورت بديهي است كه هر گونه فاشسازي حقايق درخصوص آن لذتبخش و اميدواركننده خواهد بود.
شايد اين امكان وجود داشت كه بتوانيم تحقيقات گستردهتر و پيچيدهتري روي مريخ داشته باشيم، اما فكر ميكنم با فناوريهايي كه هماكنون در اختيار داريم، در اوج هستيم. ترجيح ميدهم در جواب شما اين جمله را بگويم: بسيار خوشبخت و خوشحال هستيم كه در مريخ نمونههايي از آب و يخ پيدا كردهايم.
مهمترين برنامهاي كه درخصوص فنيكس در روزهاي آينده داريد چيست؟
به اين نتيجه رسيدهايم كه فاصله زماني نمونهبرداري از سطوح مورد نظر در مريخ و انتقال آنها به درون مريخنشين و كوره حرارتي آن را به حداقل برسانيم. باور ما اين است كه با كوتاهتر كردن اين فاصله زماني، بررسيهاي قابل اعتمادتر و اميدواركنندهاي روي نمونهها خواهيم داشت. نبايد فراموش كنيم كه محيط مريخ سخت است و ميتواند بر نمونهبرداريها تاثيرگذار باشد.
آيا در ناسا و تيم دانشمندان اين پروژه، درخصوص تمديد ماموريت توافق نظر كامل وجود داشته است؟
بهتر است به اين نكته كمي از پيشتر نگاه كنيم. از وقتي اين ماموريت در چندين سال پيش تعريف شد، تمامي جوانب آن ازجمله زمان پرتاب و مدت زمان كل ماموريت نيز محاسبه و تعريف شد. با اين حال بسياري از دانشمندان و آنها كه در متن اين ماموريت قرار داشتهاند، درخصوص آنچه اساسا با استفاده از فنيكس به دنبال آن بودهاند، ترديدهاي نسبي داشتهاند.
اكنون كه شواهد قطعي درخصوص وجود آب و يخ در مريخ پيدا شده، ماموريت فنيكس پررنگتر از هر زمان ديگري در ذهن دانشمندان طرح و از جمله مقامات ناسا نقش بسته است. براساس محاسبات دقيقي كه درباره ارتفاع خورشيد نسبت به افق مريخ و زاويه رسيدن پرتوهاي خورشيدي به محلي كه فنيكس در آن فرود آمده داشتهايم، نسبت به فعال بودن آن در چند هفته آتي بسيار اميدواريم؛ البته اين فعاليت و كيفيت نسبي آن به متغيرهاي زيادي ازجمله تابش خورشيد و محيط خشن قطب شمال مريخ بستگي دارد.
با اين حال نبايد حتي كوچكترين مقايسهاي نيز ميان اين مريخنشين و 2 مريخ نورد روح و فرصت داشته باشيم! اضافه كاري اين دو مريخنورد در تاريخ منحصربهفرد باقي خواهد ماند.
پس بودجه تعيين شده براي ماموريت و هزينههاي اضافي آن كه احتمالا قابل توجه نيز خواهند بود را چگونه ارزيابي ميكنيد؟
اگر دقت كرده باشيد من گفتم كه در مريخ آب و يخ پيدا كردهايم. بدون ترديد اين يافته ميتواند توجيهي قاطع براي هرگونه اختصاص دادن بودجه اضافي براي ماموريت باشد. گرچه هزينههاي تعريف شده براي ماموريت از مدتها پيش مشخص بوده است، اما ناسا و ديگر نهادهاي مرتبط با طرح براي موفقيت كامل آن و به دست آوردن يافتههايي فراتر از انتظارات قبلي از صرف هزينههاي قابل توجه اضافي دريغ نميكنند، حال اگر اين مبالغ به ميليونها دلار نيز برسد.
طي روزهاي آينده انتظار دريافت چه خبرهاي تازهاي از فنيكس داريد؟
فنيكس در روزهاي اخير و بخصوص از وقتي ثبات بيشتري پيدا كرده همواره براي ما خبرساز بوده است. بر اساس برنامهريزيهاي صورت گرفته در ساعتهاي آينده بايد حفاريها و در نتيجه نمونهبرداريهاي جديدتري در سطح مريخ صورت گيرد و مطمئن هستم با يافتههاي جذابتري روبهرو خواهيم شد (اين گفتگو در حالي انجام شده است كه تنها ساعاتي پس از آن فنيكس موفق به شناسايي آلودگيهاي رسوبي در سطح مريخ شده كه احتمالا مقدمهاي بر احتمال كشف حيات قبلي در اين سياره مرموز است).
با توجه به موفقيت قابل توجهي كه ماموريت فنيكس به همراه داشته است، آيا از هم اكنون به فكر انجام ماموريتهاي تكميلي براي اين مريخ نشين هستيد؟
ناسا توجه و تمركز جدي روي مريخ دارد. در حالي كه طي ماههاي گذشته فنيكس در صدر اخبار مربوط به اكتشافات مريخي بوده است، اما در همين لحظات كه با هم در حال گفتگو هستيم، مقدمات آغاز ماموريت ديگري به سوي اين سياره موسوم به MSL در حال انجام است.
اين كاوشگر برخلاف فنيكس متحرك بوده و در حقيقت تكميلكننده اكتشافات اين مريخ نشين خواهد بود. شايد جالب باشد بدانيد تحقيقات روي MSL از مدتها پيش از فنيكس آغاز شده و اين خود گوياي آن است كه MSL از جهات گوناگون گسترده و پرهزينه خواهد بود.
گرچه فنيكس نه براي كشف علائم حيات، بلكه با هدف كشف ردپايي از ارگانيسمها راهي مريخ شده است، با اين حال اكنون و بر اساس يافتههاي آن ديد شما و ديگر دانشمندان ناسا نسبت به مريخ و حيات گذشته آن چيست؟
در يك موضوع نبايد شكي داشته باشيد. مريخ آنقدر مملو از رموز است كه نبايد در صورت مواجه شدن با موانع يا يافتههايي خلاف تصوراتمان نااميد شويم. اكنون كه در سطح اين سياره ردپاي آب و يخ پيدا كردهايم پس بايد اين جرات علمي را به خود بدهيم و انتظارت بيشتري درخصوص يافتن ردپاهايي از حيات احتمالي در گذشته آن مطرح كنيم.